De burcht van Werkendam: een vertekend beeld

WERKENDAM - ‘Werkendam begint als Wirken(e)munde, maar als ik als archeoloog moet uitleggen waar dat Wirkenmunde lag, dan weet ik dat niet. We hebben het niet teruggevonden.’

Archeoloog Hans Koopmanschap schetst meteen al het probleem bij de start van zijn lezing over de geschiedenis van de Werkendamse burcht. We weten heel weinig. Veel van onze geschiedenis ligt nog diep weggestopt onder het Merwedeslib dat in de jaren na de Sint Elizabethsvloed is achtergebleven op de Werkendamse bodem.

Uit eerder onderzoek is gebleken dat de vroegste inwoners van ons dorp zijn gaan wonen op de stroomrug van de rivier de Werken. Met lagen mest hoogde men de grond hier en daar op en zo probeerden de bewoners van Wirkenmunde of Werkendam  het gebied, om en nabij de huidige Hoogstraat, door de jaren heen leefbaar te maken.

Puzzels
Veel puzzelstukjes blijven over en dat geldt ook voor de geschiedenis van het kasteel van Werkendam. Want welk kasteel bedoelen we eigenlijk? Uit documenten blijkt dat Werkendam in elk geval vier kastelen of ‘versterkte’, adellijke huizen heeft gekend. Om precies te zijn: de Dam, Muilwijk, Rietenburg en De Burcht. Over het laatste kasteel, in het huidige centrum van Werkendam, vertelde Koopmanschap. Daar heeft hij met zijn team onderzoek naar gedaan en daarnaar heeft in het verleden ook al onderzoek plaatsgevonden.

In zijn lezing legde Koopmanschap uit hoe oude tekeningen vaak een vertekend beeld geven. Ze zijn van elkaar nagetekend en daarbij zijn vaak elementen toegevoegd of juist weggelaten. Ze dateren uit de 17e en 18e eeuw. Tekeningen van kastelen waren voor  de adel een verzamelaarsobject. Vaak was sprake van ‘dikke duimen-werk’. "Als koper had je invloed op het plaatje. Van een aantal tekeningen weten we echter dat ze min of meer betrouwbaar zijn. Deze laten een versterkt huis zien met een zadeldak zien en een grote, ronde toren. Maar in vrijwel elke tekening kloppen dingen niet. Daarom blijft elke reconstructie, zoals de maquette die eerder door enkele Werkendammers is gemaakt, een interpretatie is. Of, anders gezegd, ‘het klopt altijd, want we weten het gewoon niet’." Aldus Koopman.

Tijdens zijn lezing onthulde Koopmanschap ook enkele vondsten. Eind 2018 zal het definitieve eindrapport gepubliceerd worden. (HIstorie Werkendam)