Rapport Meerwaarde fusie Altena-gemeenten is uit

7 september 2015 (door WerkendamNet)

WERKENDAM - Organisatieadviseurs Seinstra & Van de Laar brachten een lijvig rapport uit over de meerwaarde van een fusie tussen Aalburg, Werkendam en Woudrichem. Zij beschouwen de door de provincie voorgesteld ambtelijke fusie dan wel bestuurlijke fusie op aspecten als kwaliteit, kwetsbaarheid en kosten. Op 14 september aanstaande wordt er in een extra raadsvergadering over vergaderd. Het rapport is er inmiddels eentje uit een reeks van velen. Voor wie zich door de materie wil heen worstelen, onderstaand de samenvatting van dat rapport.

Kwaliteit
a. Leefbaarheid en de eigenheid van alle kernen
In het geval van een ambtelijke fusie blijven de drie huidige autonome gemeenten en gemeentebesturen in tact. De leefbaarheid en eigenheid van de kernen blijft derhalve bij een ambtelijke fusie volledig buiten de discussie van schaalvergroting. Iedere gemeente blijft daarin invulling geven naar eigen wensen en ambities. In het geval van een bestuurlijke fusie zal de leefbaarheid van de kernen onder verantwoorde-lijkheid van het nieuwe gemeentebestuur komen. Niettemin kan ook het nieuwe gemeentebestuur effectief inzetten op een gedifferentieerd kernenbeleid: iedere kern kan zo zijn eigenheid en leefbaarheid behouden. Daarbij kunnen in het proces naar bestuurlijke fusie toe de huidige gemeentebesturen hun randvoorwaarden ten aanzien van de leefbaarheid en eigenheid van de kernen voor tijdens en na het fusieproces inbrengen.

b. Kwaliteit van de dienstverlening, ook in relatie tot de diverse voorzieningen in de kernen
Zowel in het geval van ambtelijke als bestuurlijke fusie geldt dat de ambtelijke krachtenbundeling leidt tot professionalisering en innovatiemogelijkheden, waardoor de kwaliteit van dienstverlening intern richting gemeentebestuur en extern richting inwoners, ondernemers en maatschappelijke instellingen zal toenemen. In beide fusievarianten kan de dienstverlening dichtbij de inwoners worden georganiseerd: ongeacht de schaal van de gemeente.
In het geval van een ambtelijke fusie blijft het voorzieningenniveau volledig onder de verantwoordelijkheid van het huidige gemeentebestuur. In het geval van een bestuurlijke fusie wordt het verzorgingsgebied vergroot, waardoor mogelijk op termijn een andere (efficiëntere) spreiding van voorzieningen kan plaatsvinden. Een en ander naar keuze van het gemeentebestuur op dat moment.

c. Economische (on)mogelijkheden
Een ambtelijke fusie zal vooral impact hebben op de bedrijfsvoeringsaspecten van de gemeentelijke organisatie, zoals kwaliteit, kosten, kwetsbaarheid en kansen voor medewerkers. In die gevallen waar gemeen-tebesturen van de participerende gemeenten in een ambtelijke fusie elkaar goed weten te vinden, treden er ook voordelen op ten aanzien van de ‘bestuurlijke kracht in de regio’. Dat laatste element kan een posi-tieve impact hebben op de verdere ontwikkeling van de economische mogelijkheden van het Land van Heusden en Altena. Nogmaals: onder de premisse dat de gemeentebesturen van de autonome gemeenten elkaar goed weten te vinden op dit terrein.
In het geval van een bestuurlijke fusie is het ‘afstemmingsvraagstuk’ tussen de autonome gemeentebesturen in het Land van Heusden en Altena niet langer aan de orde. Het nieuwe gemeentebestuur kan als één krachtige partner opereren in relatie tot medeoverheden en ondernemers en kan in het belang van het gehele gebied beslissingen nemen die impact hebben op de economische ontwikkeling van de regio.

Beschouwing van de vraagstukken op hoofdlijn
d. Binding/band tussen inwoners/ondernemers en (de college- en raadsleden van)
Bij een ambtelijke fusie blijven raad en college op dezelfde schaal, op dezelfde afstand/nabijheid van de inwoners/ondernemers opereren. De ambtelijke organisatie kan (gevoelsmatig) meer op afstand komen te staan, niet per definitie in fysieke zin als gevolg van keuze voor decentrale huisvesting en dienstverlening in de kernen of via de digitale weg.
Bij een bestuurlijke fusie zal de afstand tussen inwoners/ondernemers en politici en bestuurders toenemen. De (persoonlijke) bekendheid en de dagelijkse aanspreekbaarheid van bestuurders in de richting van inwoners en ondernemers zal afnemen. Er zijn verschillende mogelijkheden om deze afstand te verkleinen en inspraak en betrokkenheid op andere manieren te organiseren.

Kosten:
a. Lokale lasten
Bij een ambtelijke fusie treden er geen directe gevolgen op voor de lokale lasten, omdat de gemeentebesturen zelfstandig blijven. Het gemeentebestuur houdt zelf de invloed op de lastendruk. Enkel daar waar de ambtelijke organisatie aantoonbaar haar taken efficiënter uitvoert en sprake is van maximaal kostendekkende leges kan de lokale lastendruk afnemen.
Bij een bestuurlijke fusie moeten de belastingtarieven van de verschillende gemeenten worden geharmoniseerd. Hiervoor zijn in de Wet algemene regels herindeling (Arhi) voorschriften opgenomen. De nieuwe raad van de fusiegemeente stelt het nieuwe lastenniveau vast. Afhankelijk van de keuzes met betrekking tot de hoogte van het tarief, kunnen de lasten veranderen in voor inwoners en ondernemens positieve dan wel negatieve zin.

b. Efficiencyvoordelen, totale kosten/opbrengsten, frictiekosten en uitkering uit het gemeentefonds
Met een ambtelijke fusie zijn efficiencyvoordelen te realiseren door een structurele besparing op de be-drijfsvoeringslasten: personeelslasten, ICT-kosten, huisvestings- en facilitaire lasten. Bij een ambtelijke fusie blijven de programmagelden ongemoeid en treden er ook geen effecten op inzake de uitkering van het gemeentefonds: dat blijft per gemeente gelijk aan de huidige situatie. Eventuele frictielasten die ont-staan bij een ambtelijke fusie dienen uit de eigen middelen te worden gedekt.
Een bestuurlijke fusie zal in financiële zin effecten hebben op de bedrijfsvoeringslasten, maar (in tegenstelling tot de ambtelijke fusie) ook op de incidentele en structurele uitkeringen vanuit het Rijk. De uitkering uit het gemeentefonds zal wijzigen en er zal sprake zijn van incidentele lasten, bijvoorbeeld omdat uittreding van een van de partnergemeenten moet plaatsvinden uit bestaande gemeenschappelijke regelingen. Voor dergelijke frictiekosten stelt het Rijk bij een bestuurlijke fusie een eenmalige uitkering beschikbaar.

Kwetsbaarheid:
a. Bestuurlijke kracht per gemeente
Een ambtelijke fusie versterkt niet alleen de uitvoeringskracht van de ambtelijke organisaties, maar kan ook invloed hebben op de bestuurskracht van de individuele gemeentebesturen in de regio. Regiogemeen-ten zullen – naarmate de gemeentebesturen in het Land van Heusden en Altena elkaar als gevolg van een ambtelijke fusie meer en meer weten te vinden – de drie gemeentebesturen meer als eenheid benaderen in regionale overlegstructuren. Zo leert de praktijk in andere delen van het land. Nogmaals: ook hier onder de premisse dat de drie gemeentebesturen met elkaar op één lijn liggen. Ambtelijke en bestuurlijke af-stemming en coördinatie tussen de drie gemeenten blijft dus altijd nodig in een ambtelijke fusiemodel.
Bij een bestuurlijke fusie zal de bestuurskracht over de volle breedte van de beleidstaken van de ge-meente worden versterkt. De bestuurskracht neemt toe als gevolg van de vorming van een sterker ambte-lijk apparaat, een heldere en eenduidige strategische koers en beleidskeuzes en één bestuurlijk gezicht vanuit het Land van Heusden en Altena naar buiten toe.

b. Kwetsbaarheid en professionaliteit van de drie huidige individuele organisaties
Zowel voor een ambtelijke fusie als een bestuurlijke fusie geldt dat de kwetsbaarheid vermindert en de professionaliteit toeneemt door betere onderlinge vervangbaarheid, minder eenpitters in de ambtelijke or-ganisatie, meer mogelijkheden tot strategische beleids- en organisatieontwikkeling en het oppakken van innovaties. Bij een bestuurlijke fusie speelt daarbij een rol dat de ambtelijke organisatie één gemeentebe-stuur moet bedienen, daar waar zij in een model van ambtelijke fusie drie ‘heren’ te dienen heeft.