16e eeuwse molensteen opgebaggerd uit Noordwaard

WERKENDAM - Driehoeken, linialen, gradenbogen, gps coördinaten, coördinaten in het stelsel van de Rijksdriehoeksmeting, oude en nieuwe kaarten, alles wordt uit de kast gehaald door voormalig landmeter, en nu vrijwilliger van het Biesbosch Museum, Leen Rietveld in zijn zoektocht naar de waarheid omtrent de gevonden molensteen bij het Biesbosch Museum.

De feiten: eind maart werd uit het Gat van Lijnoorden, bijna voor de deur van het museum, door een kraanmachinist een grote molensteen naar boven gehaald. De kraanmachinist was bezig om, in het kader van Ruimte voor de Rivier, het Gat van Lijnoorden te verbreden en verdiepen toen hij plots een wel heel zwaar rond stuk natuursteen naar boven haalde. Met een doorsnee van 155 cm, een hoogte van 28 cm en een gewicht van ca. 2000 kilo niet iets dat daar zo maar aangespoeld kan zijn. Van blubber en andere rotzooi ontdaan bleek het te gaan om de gebruikte kantsteen van een oliemolen. Besloten werd om hem bij de voordeur van het museum te parkeren en daar ligt hij nu mooi in het zicht voor de bezoekers.

Al meteen werd gesuggereerd dat het om één van de molenstenen zou gaan die rond 1560 zijn afgezonken om de grens tussen de domeinen van Nassau en Holland zichtbaar te maken in de grote watervlakte. De archeoloog, door de combinatie Noordwaard ingehuurd, dacht aanvankelijk dat de steen van een locale molen geweest zou moeten zijn. Die stelling was eenvoudig te weerleggen want, voor zo ver men weet, heeft daar nooit een dorpje gelegen. Bleef nog de mogelijkheid open dat de steen is afgezonken bij de kadastrale inmeting rond 1830. Daar is de steen weer te groot voor. Molenstenen werden in de loop van de tijd kleiner en van ander materiaal gemaakt. Landmeters hebben door de loop van de eeuwen heen steeds opnieuw geprobeerd de grenslijn van 1560 in hun kaarten te verwerken ook omdat het uiteindelijk de grens werd tussen de gemeente Werkendam en de gemeente Made en Drimmelen. Daarbij werd bij de voortschrijdende verlanding consequent de grenssteen ingetekend op de noordelijke oever van het Gat van Lijnoorden terwijl “onze”steen werd gevonden op de zuidelijke oever. Een reconstructie van de grenslijn van 1560 is door Leen Rietveld, met veel passen en meten en gemompel over harde maten en zachte maten, overgebracht op een moderne kaart en dan blijkt er nog maar 12 meter verschil te zijn tussen de plaats die cartograaf Sluijter aangeeft in 1560 en de vindplaats van de steen in 2013. Het lijkt dus gerechtvaardigd om aan te nemen dat het echt molensteen 6 is zoals hij op de kaart van 1560 aangeduid wordt.

Rest nog één vraag: hoe kregen ze zulke zware stenen getransporteerd afgezonken vanuit een bootje in 1560. (Foto Biesboschmuseum)